طاها مهاجر

مکتب پوزیتیویسم یا اثبات‌گرایی، مکتبی است که معرفت بشری را بر پایه‌ی اثبات می‌دانند. اما در مکتب امپریسیسم Empiricism، برپایه‌ی تجربه، دانش شکل می‌گیرد و معرفت بشری نمی‌تواند از مرزهای تجربه‌ی حسی فراتر رود.

ایدئولوژی رسیونالیسم یا خِرَدگراییِ شمارش‌گر، مکتبی است که اصالت را به خِرَد می‌دهند که با تکیه بر اصول منطقی در اندیشه، رفتار و گفتار به کار گرفته می‌شود. رسیونالیسم توسط دکارت در فرانسه، مال برانش و اسپینوزا، آن را پایه‌گذاری کردند. به غلط در بین دانشگاهیان و کتب متعدد، رسیونالیسم را به عقل‌گرایی ترجمه کردند در حالی‌که معادل خردگرایی است. 

در طول سالیان، اندیشمندان مسلمان و ادیان دیگر بر روی شش مُتَعَلَّقِ ایمان، پژوهش‌هایی هر چند اندک انجام داده‌اند اما آنچه از آن غفلت شده یا حداقل کمتر به آن پرداخته شده است، متعلق هفتم یا آیات الهی است؛ باید به این نکته توجه کرد که ایمان به «آیات الهی» مقوله‌ای جدا از ایمان به «آیه‌های قرآن» است چرا که ایمان به آیه‌های قرآن در متعلق ایمان به کتاب ذکر شده است.

تثلیث یعنی این‌که خدا تشکیل یافته از سه عنصر پدر و پسر و روح‌القدس و معنی‌اش این است که خداوند مرکب است و می‌تواند تجزیه شود. هرکدام از این سه موجود به‌تنهایی و مستقلاً به یک اندازه خدایند پس سه خدا هستند منتها خدائیشان به یک اندازه است. [1 (پدر) + ۱ (پسر) + ۱ (روح‌القدس) = یهوه]

اگر یک گردشگری در شهر شما به شما رسید، و پرسید «اسلام چیست؟»، اسلام را چگونه تبیین می‌کنید؟ آیا اسلام را می‌شناسیم که برای او (و حتی خود) تبیین کنیم؟ برای تبیین عقلانی اسلام، دکترین اسلام را تعریف کنید. در دکترین چیستی، چرایی و چگونگی موضوعیت دارد. در واقع نتیجه این می‌شود: اسلام چیست؟ اسلام چرا؟ و اسلام چگونه؟

واژه‌ی Capital از ریشه‌ی لاتینی Capit یا Capita به معنی سر و بالاترین قسمت هر چیزی است به قسمی که بقای زندگی آن چیز بدون سر ممکن نباشد. همان‌طور که در بدن انسان، "سر" بالاترین و برترین قسمت محسوب می‌شود و علاوه بر انباشت داده‌ها و اطلاعات، فرماندهی کل بدن، اعضا و جوارح، دیدبانی و دریافت اطلاعات محیطی و محاطی هم‌چنین تراوش اطلاعات را نیز به عهده دارد. سر، به بدن مایه می‌دهد و بدن نیز بدون سر امکان حیات زندگی ندارد. در اومی (مسامحتاً اقتصاد) نیز آن‌چه موجب حیات و قوام ثروت است، کاپیتال یا سرمایه است.

در 100 سال گذشته، ن غربی نه حق رأی داشتند و نه حق مالکیت؛ حتی اجازه‌ی تصرف در اموال خود را نیز نداشته‌اند. از این رو فمینیسم که مجموعه‌ای از باورها و مفاهیم برخواسته از فلسفه و جامعه‌شناسی غربی است، تلاش کرد تا با ارائه‌ی راه‌حل، از مشکلات ن بکاهد و به آن‌ها کمک کند تا به حقوق حقه‌ی خود دست پیدا کنند.

در ایدئولوژی‌های مدرن، لیبرالیست‌ها اصالت را در جامعه به فرد می‌دهند، اما مارکسیست‌ها اصالت را به جمع می‌سپارند. از این رو جوهر لیبرالیسم، ایدئولوژی ایندیویژوالیسم و اصالت تفرد؛ و از سوی دیگر، در اردوگاه چپ اندیشه‌ی مدرن، جوهر مارکسیسم، ایدئولوژی کمونیسم و اصالت کمون و تجمع، و هم‌چنین ایدئولوژی سوسیالیسم یا اصالت اجتماع و اشتراک است. در 200 سال اخیر، همواره در بین مدرنیست‌ها، بر اصالت فرد یا جمع منازعه‌ای اندیشه‌شناختی و روش‌شناختی برپا بوده است که این منازعه کم‌وبیش ادامه دارد. اما در نگاه قرآن کریم و اسلام، خانواده موضوعیت دارد.

امام زین‌العابدین ^(ع) در حدیثی جامعه را در شش طبقه و گروه مردمی تحلیل می‌فرمایند که بر اساس این روایت شریف، می‌توان مشاغل و مشی‌ها و رفتارهای مختلف مردم را مورد ارزیابی قرارداد.

حضرت در این روایت مردم را به شش طبقه شیر، گرگ، سگ، روباه، خوک و بره تشبیه فرموده و خصلت‌های دسته‌های متفاوت مردم را نسبت به ویژگی‌ها و خصوصیات این شش حیوان می‌سنجند که قابل انطباق کامل بوده و با نگاه تطبیقی، تخلف پذیر نیست و مصادیق آن امروزه نیز در سطوح مختلف جوامع امروزی قابل‌رؤیت و ملموس است.

ریشه‌ی این واژه، «Humdle» است و از واژه لاتین «Humus»  به معنی خاک یا زمین مشتق شده است. 

مکتب اومانیسم یا بشرگرایی، مکتبی است که بشر را در کانون مناسبات هستی قرار می‌دهد، و همه چیز و همه کس با بشر تعریف می‌شود. حتی خدا در اومانیسم نیز در نسبت با بشر دیده و تبیین می‌شود. 

«اگر کسانی برای حفظ جانشان، راه خدا را ترک کنند و آن‌جا که باید حق بگویند، نگویند، چون جانشان به خطر می‌افتد، یا برای مقامشان یا برای شغلشان یا برای پولشان یا محبّت به اولاد، خانواده و نزدیکان و دوستانشان، راه خدا را رها کنند، آن وقت حسین‌بن‌علی‌ها به مسلخ کربلا خواهند رفت و به قتلگاه کشیده خواهند شد.» [امام ‌ای ۲۰-۰۳-۱۳۷۵]

ما باید بفهمیم چه بلایی بر سر آن جامعه آمد که حسین‌بن‌علی (علیه‌السّلام)، آقازاده‌ی اوّلِ دنیای اسلام و پسر خلیفه‌ی مسلمین، پسر علی‌بن‌ابی‌طالب (علیه‌الصّلاةوالسّلام) در همان شهری که پدر بزرگوارش بر مسند خلافت می‌نشست، سر بریده‌اش گردانده شد و آب از آب تکان نخورد! از همان شهر آدم‌هایی به کربلا آمدند، او و اصحاب او را با لب تشنه به شهادت رسانند و حرم امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) را به اسارت گرفتند!

همه‌‏اش قضیه این نیست که ما مى‌‏خواهیم ثواب ببریم، قضیه این است که ما می‌خواهیم پیشرفت کنیم. سید الشهدا هم که کشته شد، نه این‌که رفتند یک ثوابى ببرند، ثواب براى او خیلى مطرح نبود، رفت که این مکتب را نجاتش بدهد، اسلام را پیشرفت بدهد، اسلام را زنده کند.